کارتوگرافی

کارتوگرافی چیست؟

کارتوگرافی از کلمه باستانی یونانی “χάρτης” به معنای کاغذ گرفته شده است و اگر بخواهیم به زبان ساده این کلمه را معنا کنیم، همان «کاغذ» می باشد که از گذشته تا به امروز تغییر و تحول گسترده ای را به خود دیده است. به عبارتی کارتوگرافی به معنای رسم نقشه است که با استفاده از ابزارهای مختلفی در طول زمان تهیه نقشه کارتوگرافی انجام می شد و امروزه بیشتر با استفاده از پهپادهای مخصوص و مدرن نقشه برداری این پروسه انجام می شود و دیگر سختی گذشته در این زمینه وجود ندارد. لذا تاریخچه کارتوگرافی صرفا برای یک دهه و یه صده نیست و بیشتر در قالب تاریخ وجود داشته است و همواره از گذشته تا به امروز مدرنیته شدن را ادامه داده که امروزه از روش های نوین استفاده می شود.

بنابراین اگر یک منطقه تازه کشف شده است و یا اینکه به هر دلیلی نقشه دقیق آن اعم از طرح تفضیلی آن وجود ندارد، با استفاده از کارتوگرافی پروسه تهیه نقشه آن انجام می شود تا به یک نقشه واحد در این زمینه دسترسی پیدا شود. لذا نکته ای که وجود دارد این است که این نقشه ها باید توسط کارشناسان متخصص و با تجربه تهیه شوند تا توسط عموم کاربران مورد استفاده قرار گیرند.

به بیان دیگر، کارتوگرافی به فرآیند کامل و جامعی از نقشه برداری گفته می شود که شامل جمع آوری اطلاعات، ارزیابی اطلاعات و پردازش داده ها در نرم افزارهای مختلف مهندسی است که خروجی تمام این موارد، صرفاً یک کاغذ و یا یک برگه شامل نقشه یک منطقه می باشد. از این رو کارتوگرافی، دقیقاً در راس نقشه برداری قرار دارد که برای تهیه نقشه های کارتوگرافی نیاز به کارشناسان با تجربه ای است که در این زمینه از دانش بالایی برخوردارند.

تاریخچه کارتوگرافی در طول زمان

کارتوگرافی، به عنوان مادر تمام رشته ها و زیر مجموعه های رشته نقشه برداری است که از قرن های گذشته نیز بیشتر عمر دارد؛ به عبارتی تاریخچه کارتوگرافی حتی به انسان های اولیه می رسد که در غارها اقدام به رسم نقشه های کلی از محدوده خود در قالب نقاشی های نمادین می کردند! برای مثال یکی از قدیمی ترین نقشه های کارتوگرافی برای 2300 سال قبل از میلاد مسیح می باشد که بر روی یک لوح گلی رسم شده بود و صرفا یک منطقه کوچک از بین النهرین را نشان می داد.

با این وجود عملاً هدف اصلی از تهیه نقشه های کارتوگرافی در گذشته بر این ساختار بود که مرزهای زمین کشاورزی و مرزهای خانه ها مشخص و تعیین شوند. در میان افراد باستانی، آناکسیماندر “Anaximander” در طی سال های 546 تا 610 پیش از میلاد مسیح به عنوان اولین کارتوگراف ها می باشد که در آن زمان اولین نقشه از جهان با مرزهای مشخص شده ترسیم نمود. اما پس از گذشت قرن ها، در طی قرن 15 الی قرن 17 که بیشتر به عصر اکتشاف معروف هستند، با توجه به سفرهای دریایی و اکتشاف سرزمین های جدید، جایگاه کارتوگرافی و کارتوگراف ها اهمیت پیدا کرد که هم نقشه های دریایی و هم نقشه کشورها و جزایر مختلف ترسیم شد.

لذا در قرن های 20 و 21، با ظهور فناوری های روز دنیا و تغییر تحول دائمی آنها، تصویربرداری ماهواره ای توانست انقلاب جامعی در جمع آوری داده های جغرافیایی کند که به مراتب با توسعه مداوم سیستم های اطلاعات جغرافیایی، امکان تهیه نقشه های دقیق کارتوگرافی فراهم شد که نسبت به روش های سنتی به هیچ وجه قابل قیاس نیستند. بنابراین کارتوگرافی در قرن های 20 و 21 به اوج خود رسیده است و قطعا برای قرن های بعدی نیز تغییرات گسترده ای اعمال خواهد شد که می تواند انقلاب گسترده ای در این زمینه ایجاد کند.

آموزش کارتوگرافی در اتوکد

اتوکد اساساً یک نرم افزار کاربردی و بسیار مهم در عرصه نقشه برداری می باشد و علیرغم قابلیت های گسترده ای که در زمینه های دو بعدی و سه بعدی دارد، عملاً نرم افزار پایه برای ترسیم نقشه های دقیق است. با این وجود با استفاده از اتوکد در نسخه های مختلفی که تاکنون به بازار جهانی عرضه شده است، امکان ترسیم نقشه های مختلف، عوارض و… وجود دارد. اما نکته مهمی که باید در این زمینه به اطلاع شما برسانیم، قابلیت های مختلفی است که در اتوکد نسبت به نرم افزارهای جامعی مانند ArcGIS یا QGIS وجود دارند! برای مثال می توان به قابلیت های تحلیلی دقیق و بیشتر ArcGIS نسبت به اتوکد اشاره نمود.

اما برای جمع بندی کلی، می توان اعلام نمود که اتوکد به عنوان یک نرم افزار معروف در زمینه نقشه برداری، در زمینه ترسیم نقشه های کارتوگرافی کاربرد بیشتریدارد و به همین ترتیب به میزان بیشتری مورد استفاده قرار می گیرد. حال برای آموزش کارتوگرافی در اتوکد، باید یکسری سلسله مراتب را اعلام کنیم که با استفاده از آنها امکان ترسیم نقشه کارتوگرافی در اتوکد وجود دارد و عبارتند از:

1. درک مبانی کارتوگرافی که پیش از ترسیم نقشه های دقیق در اتوکد، باید حتما از مقیاس نقشه، علائم، عوارض، طرح کلی و… اطلاعات جامع و دقیقی داشته باشید.
2. با درک تمام مبانی اعلام شده، باید در ابتدا طرح کلی را بر روی کاغذ پیاده سازی نمایید تا اطلاعات کلی را بدست بیاورید.
3. در این گام، با پیاده سازی نقشه پیاده سازی روی کاغذ در نرم افزار اتوکد، امکان تهیه نقشه کارتوگرافی دقیق وجود دارد.
4. حال، تمام عوارض ترسیم شده را نیز باید در نقشه کارتوگرافی طراحی شده در اتوکد وارد نمایید.

معرفی کتاب های کارتوگرافی

برای یادگیری و آموزش کارتوگرافی، مقالات و کتاب های مختلفی وجود دارند که می توانید با استفاده از آنها دانش لازم و کافی را کسب نمایید. حال با توجه به اینکه کارتوگرافی به عنوان پایه ثابت و اساس نقشه برداری می باشد، انتظار می رود که کتاب های متعددی در این زمینه وجود داشته باشند که هر یک از آنها می توانند نگاه عمیقی از کارتوگرافی را به شما ارائه دهند. لذا در ادامه با برخی از اصلی ترین و بهترین کتاب های کارتوگرافی آشنا خواهید شد که می توانند نگاه عمیقی برای شما ایجاد کنند و درک وسیعی نسبت به دریای بی کران کارتوگرافی پیدا کنید.

کتاب های فارسی کارتوگرافی

با توجه به اینکه کارتوگرافی به تنهایی یک رشته جامع دانشگاهی است، انتظار می رود که کتب متعددی در این زمینه توسط اساتید برتر کشوری تهیه و تدوین شده باشند. با این حال در ادامه به برخی از کتاب های فارسی کارتوگرافی اشاره کرده ایم که برای درک هر چه بهتر و عمیق تر کارتوگرافی، می توانید آنها را تهیه و مطالعه نمایید.

1. کتاب «کارتوگرافی» نوشته دکتر محمد الماسی
2. کتاب «مبانی کارتوگرافی» نوشته دکتر فرید اجلالی
3. کتاب «اصول کارتوگرافی» نوشته دکتر جمشید جداری عیوضی
4. کتاب «اصول کارتوگرافی و کار با نقشه» نوشته محسن ملکی و مرضیه مسیبی

کتاب های انگلیسی کارتوگرافی

اما اگر مایل به مطالعه کتاب های انگلیسی زبان در زمینه کارتوگرافی هستید، می توانید منابع معتبری که در ادامه نام برده ایم را به عنوان کتاب های انگلیسی کارتوگرافی جامع، تهیه و مطالعه نمایید.

1. عناصر کارتوگرافی (Elements of Cartography)
2. کارتوگرافی: طراحی نقشه موضوعی (Cartography: Thematic Map Design)
3. طراحی نقشه‌های بهتر: راهنمایی برای کاربران جی آی اس (Designing Better Maps: A Guide for GIS Users)
4. ساختن نقشه: راهنمای بصری برای طراحی نقشه برای جی آی اس (Making Maps: A Visual Guide to Map Design for GIS)

بررسی کاربردهای کارتوگرافی در نقشه برداری

کارتوگرافی و نقشه برداری، به عنوان دو رشته مکمل هم هستند و این گونه نیست که هر یک از آنها سمت و سوی خاص خود را داشته باشند و صرفاً به تعداد دفعات انگشت شمار با هم مرتبط باشند! به عبارتی کارتوگرافی و نقشه برداری، هم پوشانی قابل توجهی با یکدیگر دارند که نقشه برداری همان علم و فن اندازه گیری دقیق داده های مکانی است و اما کارتوگرافی به هنر و علم طراحی نقشه گفته می شود که در ادامه به برخی از کاربردهای کارتوگرافی در صنعت نقشه برداری اشاره کرده ایم:

1. تصویر سازی داده های نقشه برداری

از کاربردهای اصلی و رایج کارتوگرافی در نقشه برداری، همان تصویر سازی داده های جمع آوری شده در طی پروسه نقشه برداری می باشد؛ به عبارتی کارشناس نقشه بردار پس از آنکه اقدام به جمع آوری اطلاعات میدانی نمود، با استفاده از کارتوگرافی، اطلاعات جمع آوری شده را بر روی کاغذ و یا در نرم افزارهای مخصوص به واقعیت تبدیل می کند که از این طریق امکان بررسی های دقیق و کلی به کارشناس داده می شود تا مطمئن شود پروسه نقشه برداری انجام شده درست بوده است یا خیر؟! بنابراین کارتوگرافی در زمینه نقشه برداری و تصویر سازی اطلاعات جمع آوری شده دارای نقش قابل توجهی است.

2. ترسیم و تهیه نقشه توپوگرافی

دومین کاربرد مهم کارتوگرافی در نقشه برداری، ترسیم و تهیه نقشه توپوگرافی می باشد که در طی یک پروسه خاص تعریف شده با استفاده از عملیات نقشه برداری اعم از فتوگرامتری و سنجش از دور، اطلاعات اولیه بدست می آید و سپس کارشناس نقشه بردار با اطلاعات جمع آوری شده، اقدام به پردازش آنها در نرم افزارهای مخصوص می کند و در نهایت نقشه توپوگرافی ترسیم و تهیه خواهد شد؛ در طی پردازش اطلاعات اولیه با استفاده از کارتوگرافی، پروسه تصویر سازی انجام می شود.

3. تهیه نقشه های ثبتی معتبر

نقشه های ثبتی از مهم ترین نقشه هایی هستند که باید از دقت بالایی برخوردار باشند؛ چرا که نشان دهنده موقعیت دقیق املاک می باشند و مرزهای دقیق املاک به همراه ابعاد و مساحت آنها باید بصورت دقیق ثبت گردد. لذا با استفاده از علم کارتوگرافی، هم پروسه تصویر سازی انجام خواهد شد و هم اینکه پروسه کارتوگرافی تضمین خواهد کرد که نقشه تهیه شده از نظر حقوقی معتبر است و از دقت بالایی برخوردار می باشد.

4. تهیه نقشه های اجرایی

در تمام پروژه های عمرانی و اجرایی، با توجه به میزان حساسیت کارها واجب است که جزئیات نقشه برداری شده، از دقت بالایی برخوردار باشند که با استفاده از علم کارتوگرافی، می توان اقدام به تهیه نقشه های وضع موجود، پروفیل های طولی و عرضی و… نمود. لذا برای نقشه های اجرایی نیز می توان از علم کارتوگرافی استفاده کرد.

5. نقشه برداری هیدروگرافی

با استفاده از نقشه برداری هیدروگرافی می توان اقدام به اندازه گیری و توصیف عوارض فیزیکی دریاها، اقیانوس ها، دریاچه ها و رودخانه کرد که با استفاده از اصول تخصصی کارتوگرافی دریایی می توان داده ها و اطلاعات نقشه برداری شده را به چارت های دریایی خاص هیدروگرافی تبدیل نمود.

تفاوت کارتوگرافی و توپوگرافی چیست؟

بصورت خلاصه می توان گفت که تفاوت کارتوگرافی و توپوگرافی در این است که توپوگرافی محتوای مربوط به شکل زمین را تهیه و استخراج می کند، اما کارتوگرافی اطلاعات استخراج شده از توپوگرافی را به یک نقشه قابل فهم و کاربردی تبدیل می کند! برای مثال تصور کنید که یک منطقه حدودا یک هکتاری کوهستانی را مایل به نقشه برداری تخصصی هستید و از طرفی مایل هستید که نقشه استخراج شده تمام پستی ها و بلندی های منطقه کوهستانی را نمایش دهد. بنابراین مراحل زیر را سپری خواهید نمود:

1. در گام نخست، نقشه برداران متخصص با استفاده  از ابزارها و روش های نوین توپوگرافی، اطلاعات دقیقی از تمام منطقه و موقعیت کلی پستی ها و بلندی ها جمع آوری می کنند که این پروسه، همان توپوگرافی می باشد.
2. در گام بعدی با استفاده از علم کارتوگرافی، تمام اطلاعات و داده های جمع آوری شده با استفاده از کارشناس متخصص مورد بررسی دقیق قرار می گیرند و سپس اقدام به پردازش تخصصی آنها می کند.
3. اینک هم نقشه کارتوگرافی تهیه شده است و هم نقشه توپوگرافی!

خدمات کارتوگرافی در تهران

آرک یو تی ام به عنوان مرکز تخصصی نقشه برداری در تهران، خدمات کارتوگرافی در تهران را به همراه کارشناسان متخصص و با تجربه ارائه می دهد و می توانید با استفاده از کارشناسان متخصص و با تجربه اقدام به تهیه نقشه کارتوگرافی در تهران کنید. بدین سان برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با تیم پشتیبانی آرک یو تی ام از طریق راه های ارتباطی تماس بگیرید و از این طریق هماهنگی های لازم را انجام دهید تا کارشناسان متخصص راهنمایی های لازم را به شما ارائه دهند.

شرکت کارتوگرافی در تهران

مجموعه آرک یو تی ام، به عنوان مرکز تخصصی و حرفه ای نقشه برداری در تهران می باشد که تمام خدمات تخصصی و حرفه ای نقشه برداری را به همراه کارشناسان معتبر و مجاز به عموم مشتریان خود ارائه می دهد. لذا اگر مایل به همکاری با شرکت کارتوگرافی در تهران هستید، می توانید از طریق راه های ارتباطی با تیم پشتیبانی آرک یو تی ام ارتباط برقرار نمایید و از  این طریق راهنمایی های لازم و کافی صورت گیرد و بتوانید در سریعترین حالت ممکن به نقشه کارتوگرافی دسترسی پیدا نمایید.

مراحل کارتوگرافی

برای انجام کارتوگرافی، باید مراحلی طی شوند که در نتیجه بتوان به نقشه کارتوگرافی دسترسی پیدا کرد! اما مراحل کارتوگرافی چگونه است؟ برای اطلاع از مراحل کارتوگرافی که توسط کارشناسان انجام می شود، در ادامه مراحلی را نام برده ایم و توضیح داده ایم که درک عمیق تری نسبت به کارتوگرافی بدست بیاورید.

1. تجزیه تحلیل و برنامه ریزی دقیق منطقه

در گام نخست کارشناس نقشه بردار برای تهیه و جمع آوری اطلاعات لازم جهت ترسیم نقشه کارتوگرافی، باید به محل مدنظر مراجعه نماید و اطلاعات و داده های کاملی را تهیه و ارائه دهد تا تمام نقاط و گوشه های ملک مزبور، نقشه برداری شوند. لذا مدت زمان این مرحله براساس مساحت و متراژ ملک می تواند متفاوت باشد که پیش از شروع توسط کارشناسان به شما توضیحات تکمیلی ارائه خواهد شد.

2. جمع آوری اطلاعات دقیق و جامع

کارشناس متخصص با استفاده از روش های مختلف نقشه برداری اعم از نقشه برداری زمینی، سنجش از دور، فتوگرامتری و… اقدام به جمع آوری اطلاعات دقیق و تکمیلی خواهد نمود که این اطلاعات حتما باید دقیق باشند و درصد خطای آن بسیار جزئی باشد! لذا هر چه تجهیزات نقشه برداری مدرن باشند، به همان اندازه مراحل سپری شده برای نقشه برداری با خروجی دقیق برخوردار خواهند شد.

3. پردازش و ترسیم اطلاعات جمع آوری شده

تمام اطلاعاتی که توسط کارشناس متخصص جمع آوری شده اند، در این مرحله با استفاده از نرم افزارهای تخصصی باید پردازش شوند و سپس با استفاده از علم کارتوگرافی، ترسیم و خروجی گرفته شوند. حال شما به نقشه دقیق کارتوگرافی دسترسی دارید و می توانید از آن برای موقعیت های مختلف استفاده کنید. لذا مراحل کارتوگرافی به همین سادگی انجام شدند و به نقشه کارتوگرافی دقیق دسترسی پیدا نمودید!

دانشگاه های رشته کارتوگرافی در ایران

دانشگاه های رشته کارتوگرافی در ایران با توجه به جامع آماری نسبتاً متوسط رو به پایین، محدود هستند و این در حالی می باشد که در حال حاضر دانشگاه تهران صرفاً تنها دانشگاه حاضر در کشور می باشد که در مقطع کارشناسی، دانشجویان علاقمند به کارتوگرافی را جذب کرده است. لذا برای اطلاع از دانشگاه های رشته کارتوگرافی در ایران، باید به اطلاع شما برسانیم که این دانشگاه ها در هر سال تحصیلی ممکن است میزان ورودی های خود را کم و زیاد کنند و حتی ممکن است یکسال تحصیلی نیز دانشگاه هایی که قبلا در این رشته دانشجویان مختلف را جذب می کردند، دانشجویی را پذیرش نکنند.

بدین سان در ادامه با برخی از دانشگاه های رشته کارتوگرافی در ایران آشنا خواهید شد که جهت تحصیل می توانید در این دانشگاه ها تحصیل نمایید.

توجه: دانشگاه های زیر صرفا براساس آمار سال های اخیر نام برده شده اند و ممکن است در طی سال های آینده، برخی از دانشگاه ها براساس تصمیم های مختلف اقدام به جذب دانشجویان نکنند. برای اطلاع از دانشگاه های پذیرش کننده در هر مقطع تحصیلی، بهتر است به دفترچه کنکور مراجعه نمایید تا با دانشگاه های پذیرش کننده سال تحصیلی خود آشنا شوید.

نام دانشگاه	مقطع تحصیلی
دانشگاه تهران	کارشناسی/ کارشناسی ارشد
دانشگاه شهید بهشتی	کارشناس ارشد
دانشگاه تربیت مدرس	کارشناس ارشد
دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی	کارشناس ارشد
دانشگاه اصفهان	کارشناس ارشد
دانشگاه تبریز	کارشناس ارشد
دانشگاه مشهد	کارشناس ارشد
دانشکده فنی نقشه برداری	کاردانی/ کارشناسی

نرم افزار مخصوص کارتوگرافی

در خصوص نرم افزارهای مخصوص کارتوگرافی، نباید فراموش کنید که تعداد نرم افزارها در این زمینه متعدد و البته بسیار زیاد است؛ براساس نقشه مورد نیاز و نوع اطلاعات جمع آوری شده در طی نقشه برداری، نرم افزار مخصوص کارتوگرافی شما مختلف خواهد شد. لذا در ادامه به برخی از نرم افزارهای مخصوص کارتوگرافی پرداخته ایم که در این زمینه استفاده می شوند.

• ArcGIS Pro
• Global Mapper
• QGIS
• MapInfo Professional
• AutoCAD Map 3D
• AutoCAD Civil 3D
• Surfer
• ERDAS IMAGINE
• ENVI